11th Marathi Digest Chapter 5.2 व्याकरण काव्यगुण Textbook Questions and Answers
कृती
प्रश्न 1.
खालील तक् पूर्ण करा.
उत्तर:
प्रश्न 2.
खालील उदाहरणांमधील काव्यगुण ओळखा
उत्तर:
प्रश्न 3.
वाचा. चौकिती काव्गुण वलहा.
उत्तर:
11th Marathi Book Answers Chapter 5.2 व्याकरण काव्यगुण Additional Important Questions and Answers
सरावासाठी कृती
प्रश्न 1.
खालील पदयपंक्तीतील काव्यगुण लिहा.
उत्तर:
काव्यगुण प्रास्ताविकः
मानवी जीवनात शब्दांचे, वाणीच्या व्यापाराचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. मानवी मनात कोमलतेपासून कठोरतेपर्यंत अनेकविध भाव निर्माण करण्याचे सामर्थ्य शब्दांत असते.
प्रत्येक व्यक्तीत काही समान तर काही विशेष गुण असतात. व्यक्तीप्रमाणेच सर्जनशील लेखनात काही गुण असतात. अशा या गुणांमुळेच ती वाङमयीन रचना उठावदार व प्रभावी होण्यास मदत होते. प्रसाद, माधुर्य व ओज या काव्यगुणांमुळेच अभिव्यक्ती परिणामकारक होते. पदय असो वा गदय वाचकांच्या अंत:करणाला भिडण्याची शक्ती काव्यगुणांमध्ये असते. काव्यात्मक गुणांमुळे साहित्यभाषेला सौंदर्याचा एक अनोखा साज चढतो.
काव्यगुण:
अभिव्यक्तीस पोषक असे योजलेले शब्द असतील तर काव्याची शोभा वाढते. काव्यरचनेतील अनेक काव्यगुणांपैकी प्रसाद, माधुर्य व ओज हे तीन गुण महत्त्वाचे आहेत.
काव्यगुणातील शब्दांची वैशिष्ट्ये:
- सोपे, सुटसुटीत व उच्चारण्यास सहजसुलभ असे शब्द
- शब्दांमधील नादमधुरता – कोमल व मृदु वर्णांच्या योजनेत ते शब्द कानाला मधुर, सुखद व नादमाधुर्यामुळे ते गुणागुणावसे वाटतात.
- शब्दांमधील गेयता व त्या शब्दांच्या अर्थाचा आंतरिक गोडवा.
- काव्यपंक्तीतून व्यक्त होणारा भाव.
काव्यगुण असणाऱ्या शब्दांमधून काव्याची शोभा वाढते. ती काव्यरचना श्रवणीय ठरते. रसिकांना त्या पंक्ती, विधाने सहजपणे मुखोद्गत होतात कवितेचे रसग्रहण करताना काव्यगुण सांगणे आवश्यक असते.
काव्यगुण प्रकार व त्यांची वैशिष्ट्ये:
